Krótka definicja pojęcia
ZZSK to przewlekłe zapalenie kręgosłupa i stawów krzyżowo-biodrowych. Przyczyna powstania procesu zapalnego jest nieznana. Zapalenie obejmuje stawy kręgosłupa, a także stawy obwodowe i otaczające stawy tkanki miękkie czyli więzadła, torebki stawowe, ścięgna mięśni. Najbardziej charakterystyczne objawy choroby to ból i sztywność stawów. W zaawansowanych stadiach dochodzi do usztywnienia kręgosłupa. Na skutek powstających zrostów między trzonami kręgów ograniczona jest znacznie ruchomość kręgosłupa. Pacjenci skarżą się na niemożność wykonania podstawowych ruchów tułowia. Choroba jest przewlekła i uznana za nieuleczalną. Możliwe jest jednak spowolnienie jej rozwoju i zmniejszanie nasilenia objawów.
Osoby szczególnie narażone na wystąpienie ZZSK
Najczęściej początek choroby przypada na 20-30 rok życia. Odnotowuje się pojedyncze zachorowania ok. 18 r.ż. lub w starszym wieku. Zdecydowanie częściej chorują mężczyźni (nawet 2-3 razy więcej zachorowań notuje się u płci męskiej).
Charakterystyczne objawy choroby
W pierwszej kolejności warto postawić sobie pytanie jakie objawy mogą wskazywać wystąpienie ZZSK i sugerować diagnostykę w tym kierunku?
Jak już wspominaliśmy pierwszym objawem jest ból pleców o charakterze zapalnym. Charakterystyczną cechą bólu jest jego występowanie w godzinach porannych, tuż po przebudzeniu. Ból ma charakter usztywniający kręgosłup. Pacjenci zgłaszają konieczność „rozruszania” w ciągu dnia – wtedy ból stopniowo ustępuje. Ból zlokalizowany jest w odcinku lędźwiowo-krzyżowym kręgosłupa, a także poniżej (w pośladkach) i w okolicy kręgosłupa piersiowego (przestrzeń międzyłopatkowa). Zwykle „atak” bólu trwa od kilkunastu do kilkudziesięciu minut. Opisywany jest jako tępy, gniotący ból, czasami piekący lub kłujący. Bardzo charakterystyczne jest nasilenie bólu w bezruchu i jego ustępowanie po aktywności fizycznej. Stopniowo dochodzi do ograniczenia ruchomości kręgosłupa i jego usztywnienia.
Właściwa diagnoza może spowolnić rozwój choroby
Postawienie właściwej diagnozy w początkowej fazie choroby umożliwia zatrzymanie rozwoju choroby i ograniczenie stadium usztywnienia kręgosłupa. Choroba rozpoczyna się najczęściej w dolnym odcinku kręgosłupa (odcinek lędźwiowo-krzyżowy kręgosłupa), a w kolejnych fazach powstają zmiany także w wyższych jego partiach i objawy dotyczą również odcinków kręgosłupa piersiowego i szyjnego. Postać zaawansowaną charakteryzuje zniesienie ruchów kręgosłupa we wszystkich płaszczyznach: prostowania, zgięcia, a także rotacji. Na tym etapie kręgosłup w obrazie RTG przypomina tzw. „kij bambusowy”. Jest usztywniony, a każdy ruch wymaga zaangażowania stawów obwodowych i ruchu całego tułowia co nadaje mu mechaniczny charakter, przypominający ruchy „robota”. Istotne jest więc wczesne rozpoznanie, które pozwala zapobiegać tworzeniu się tak zaawansowanych zmian. Pacjentów często mogą zmylić objawy występujące na obwodzie. Mimo, że choroba dotyczy głównie stawów kręgosłupa i jej nazwa jest sformułowana w sposób sugerujący zajęcie tylko tej okolicy to objawy mogą dotyczyć także stawów obwodowych. Ból pojawia się w stawach biodrowych, kolanowych, brakowych i łokciowych, a także w mniejszych stawach rąk i stóp. Charakterystyczny dla stawów obwodowych jest nawracający charakter zapalenia. Najczęściej dochodzi do nawracającego, wysiękowego zapalenia stawu kolanowego. Zdarza się, że jest to pierwszy, zauważalny przez pacjenta objaw choroby, który może sugerować błędną diagnozę. Doświadczony diagnosta, który kompleksowo przeanalizuje problem z pewnością zauważy pewne zależności między objawami i podejmie właściwe decyzje dotyczące procesu diagnozy i terapii. W początkowych stadiach diagnostyka jest oceniana jako niezwykle trudna. Wg kryteriów nowojorskich oparta jest na badaniu obrazowym – RTG kręgosłupa, w którym wyraźnie widać zmiany w obrębie stawów kręgosłupa w zaawansowanych stadiach choroby – tzw. „kij bambusowy”, do którego upodabnia się kręgosłup w przebiegu choroby. We wczesnych stadiach choroby obraz RTG może nie przybierać charakterystycznej formy dlatego coraz cześciej diagnozę opiera się na bardziej dokładnym badaniu jakim jest rezonans magnetyczny (MRI). W badaniu krwi nie obserwuje się w surowicy obecności „czynników reumatoidalnych” (zapalenie seronegatywne). W badaniach laboratoryjnych ważna jest także ocena OB oraz CRP, które wskazują na toczący się w organizmie proces zapalny. U zdecydowanej większości chorych (około 90%) obserwuje się obecność antygenu HLA B27. Badania wskazują na predyspozycje do wystąpienia choroby w przypadku obecności antygenu, jednak nie u każdej osoby, u której stwierdza się jego obecność choroba się rozwinie. Pełny obraz choroby daje przede wszystkim dokładny wywiad dotyczący objawów uzupełniony o badania obrazowe i laboratoryjne. Szczególnie we wczesnych stadiach istotna jest obserwacja pacjenta, prawidłowa interpretacja wyników i analiza zmian.
Jak leczyć kiedy diagnoza została postawiona?
Dobór odpowiedniego leczenia, jak w każdym przypadku klinicznym, uzależniony jest od indywidualnego stanu pacjenta - stadium choroby, charakterystycznych objawów i objawów współistniejących, obecności innych chorób i reakcji pacjenta na leki oraz terapię niefarmakologiczną.
LECZENIE NIEFARMAKOLOGICZNE - FIZJOTERAPIA
Najważniejszą formą leczenia niefarmakologicznego jest fizjoterapia. Pozwala zarówno na ograniczenie zmian wtórnych w mięśniach i okolicznych stawach, jak i zmniejszenie dolegliwości bólowych. Dobry specjalista z zakresu rehabilitacji ruchowej powinien zalecić terapię tkanek miękkich oraz stawów, a także przeprowadzić instruktaż ćwiczeń, dzięki którym możliwe będzie zapobieganie deformacją kręgosłupa i znacznym ograniczeniom jego ruchomości.
FARMAKOLOGICZNE LECZENIE ZZSK
Decyzję dotyczącą leczenia farmakologicznego podejmuje lekarz reumatolog. W grupie pacjentów, u których występują charakterystyczne objawy – sztywność poranna i silne dolegliwości bólowe zaleca się doraźne stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, w których skład wchodzi najczęściej diklofenak lub ibuprofen (olfen, ketonal, dkilak, naklofen). Obecnie dostępne są także leki nowej generacji tj. nimesil czy minesulin. W przypadku wystąpienia objawów w stawach obwodowych zaleca się także miejscowe stosowanie kortykosterodiów w postaci iniekcji stawowych. W ostatnich latach stosuje się także leki „biologiczne”. Mają za zadanie blokowanie czynników zapalnych, odpowiadających za rozwój ZZSK. Według badaczy i opinii pacjentów są najskuteczniejszą formą leczenia farmakologicznego w tej grupie chorych. Ograniczenie stanu zapalnego, a tym samym zahamowanie zmian usztywniających w obrębie stawów pozwala na poprawę funkcjonowania chorych.
głosów: 0