Czy boli Cię łokieć? To może być łokieć tenisisty!

Łokieć tenisisty – co to jest i jak go leczyć?

Czy czujesz ból po zewnętrznej stronie łokcia podczas podnoszenia kubka z kawą, odkręcania słoika, a nawet zwykłego uścisku dłoni? To może być tzw. „łokieć tenisisty”, czyli entezopatia nadkłykcia bocznego kości ramiennej. Chociaż nazwa sugeruje, że dotyczy tylko sportowców, w rzeczywistości jest to częsta dolegliwość, która może utrudniać codzienne życie.

W tym artykule wyjaśniamy, skąd bierze się ten ból i co najważniejsze – jak go skutecznie leczyć.

1. Czym jest łokieć tenisisty?

Wbrew powszechnej opinii i historycznej nazwie (-itis w medycynie oznacza stan zapalny), łokieć tenisisty nie jest chorobą zapalną. Współczesne badania pokazują, że u jego podstaw leży proces degeneracyjny, czyli zużycie i uszkodzenie ścięgna, a nie stan zapalny. Z tego powodu lekarze częściej używają terminu „entezopatia” (choroba przyczepu ścięgna) lub po prostu „ból nadkłykcia bocznego”.

Problem dotyczy przyczepu ścięgien mięśni prostowników nadgarstka do kości ramiennej. W większości przypadków uszkodzenie dotyczy konkretnego mięśnia – prostownika promieniowego krótkiego nadgarstka (ECRB), który jest szczególnie narażony na przeciążenia.

2. Kto jest najbardziej narażony?

Szacuje się, że łokieć tenisisty dotyka 1-3% populacji, a szczyt zachorowań przypada na wiek 40-60 lat. Co ciekawe, tylko 5-10% przypadków jest związanych z uprawianiem sportów rakietowych, takich jak tenis.

Główną przyczyną są powtarzalne, monotonne ruchy ręki i nadgarstka, które prowadzą do przeciążenia mięśni. Do grup ryzyka należą:

• Pracownicy fizyczni i biurowi (mechanicy, stolarze, ale też osoby spędzające wiele godzin przy komputerze, używając myszy i klawiatury).
• Sportowcy (tenisiści, badmintoniści, ciężarowcy).
• Muzycy (np. skrzypkowie).

Na rozwój schorzenia mogą mieć też wpływ takie czynniki jak palenie tytoniu i otyłość, które pogarszają zdolności regeneracyjne tkanek.

3. Przyczyna problemu – dlaczego ścięgno boli?

Za ból odpowiada mechanizm przeciążeniowy (overuse injury). Kiedy powtarzamy te same ruchy, w ścięgnie powstają mikrourazy. Jeśli tkanka nie ma czasu na regenerację, dochodzi do zmian degeneracyjnych, w których:

• Włókna kolagenowe (podstawowy budulec ścięgna) stają się chaotyczne i osłabione.
• W uszkodzonym miejscu pojawiają się nowe, patologiczne naczynia krwionośne i nerwy, które są źródłem bólu.
• Co ważne – nie ma tam komórek stanu zapalnego.

Mięsień ECRB jest najbardziej podatny na uszkodzenia, ponieważ jego ścięgno ociera się o kość podczas naturalnych ruchów nadgarstka i przedramienia.

4. Diagnoza – jak lekarz rozpoznaje łokieć tenisisty?Diagnoza opiera się głównie na szczegółowym wywiadzie i badaniu fizykalnym. Lekarz będzie pytał o rodzaj bólu, okoliczności jego pojawienia się oraz czynności, które go nasilają.

Podczas badania fizykalnego kluczowe jest:

• Ucisk na łokieć: Lekarz sprawdza, czy ucisk w konkretnym miejscu (1-2 cm od szczytu bocznej części łokcia) wywołuje ból.
• Testy prowokacyjne: Są to specjalne testy, np. test z oporowanym prostowaniem nadgarstka lub środkowego palca, które pozwalają potwierdzić diagnozę.

Badania obrazowe: takie jak USG czy rezonans magnetyczny.

5. Leczenie – co można zrobić?

Leczenie łokcia tenisisty jest w zdecydowanej większości przypadków nieoperacyjne (zachowawcze) i opiera się na trzech filarach: modyfikacji aktywności, fizjoterapii i leczeniu objawowym.

5.1. Modyfikacja aktywności i edukacja pacjenta

To klucz do sukcesu. Musisz zidentyfikować i unikać czynności, które wywołują ból. Może to oznaczać zmianę techniki trzymania narzędzi, poprawę ergonomii w pracy przy komputerze czy modyfikację ruchów podczas uprawiania sportu.

5.2. Fizjoterapia

Fizjoterapia jest podstawą leczenia i ma na celu zmniejszenie bólu oraz pobudzenie ścięgna do regeneracji. Fizjoterapeuta może zastosować:

• Ćwiczenia ekscentryczne: Systematyczne, kontrolowane obciążanie mięśni, które udowodniono jako najskuteczniejszą metodę leczenia.
• Terapię manualną: Masaż poprzeczny głęboki czy mobilizacje stawowe, które rozluźniają tkanki i poprawiają ich ukrwienie.
• Stretching: Regularne rozciąganie mięśni przedramienia.

5.3. Farmakoterapia

Leki mają za zadanie głównie złagodzić ból. Miejscowe maści z NLPZ (niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi) mogą przynieść krótkotrwałą ulgę. Należy jednak pamiętać, że nie leczą one przyczyny problemu. Iniekcje z glikokortykosteroidów (sterydów) dają szybki, ale niestety często krótkotrwały efekt, a w dłuższej perspektywie mogą pogorszyć rokowanie.

5.4. Inne skuteczne metody leczenia

bardzo skutecznymi metodami lecznia są:

• Opaski na przedramię: Mogą pomóc odciążyć przeciążony mięsień.
• Terapia falą uderzeniową (ESWT): Jest bardzo skuteczna w przypadkach przewlekłych.
• Osocze bogatopłytkowe (PRP): Skuteczne w przewlekłych przypadkach, nie reagujących na inne metody leczenia.

5.5. Leczenie operacyjne

Operacja jest ostatecznością i dotyczy jedynie 5-10% pacjentów, u których intensywne leczenie zachowawcze nie przyniosło efektów przez co najmniej 6-12 miesięcy.

6. Podsumowanie i rokowanie

Łokieć tenisisty to problem, który wymaga cierpliwości. Chociaż leczenie bywa długotrwałe, prognozy są na ogół dobre. Filarami leczenia są zmiana nawyków i współpraca z fizjoterapeutą, a objawy zazwyczaj ustępują w ciągu 12-18 miesięcy.

Pamiętaj, że kluczem do sukcesu jest wczesna diagnoza i rozpoczęcie leczenia, dlatego nie zwlekaj z wizytą u specjalisty.

Źródła

1. Pattanittum, P., et al. (2013). Non-steroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs) for treating lateral elbow pain in adults. Cochrane Database of Systematic Reviews.
2. Smidt, N., et al. (2006). Corticosteroid injections, physiotherapy, or a wait-and-see policy for lateral epicondylitis: a randomised controlled trial. The Lancet.
3. Bisset, L. M., et al. (2006). A systematic review and meta-analysis of clinical trials on physical interventions for lateral epicondylalgia. British Journal of Sports Medicine.
4. Kiel J, Kaiser K. (2024). Tennis Elbow. StatPearls Publishing.
5. Ahmad, Z., et al. (2013). The pathophysiology of lateral epicondylitis. The Bone & Joint Journal.
6. Łokieć tenisisty - zapalenie nadkłykcia bocznego kości ramiennej. Artykuł przeglądowy w Medycyna Praktyczna.