Leczenie bólu stawu kolanowego – ekonomiczny aspekt procesu terapeutycznego.

Ból kolana – jak często występuje

Ból kolana oceniany jest jako częsty objaw występujący zarówno u osób młodych jak i dorosłych [2]. Oceniono, że około 1/3 nastolatków w wieku od 10 do 15 lat zgłasza jakiś rodzaj bólu kolana [3]. Taka częstość występowania bólu stawu kolanowego utrzymuje się także w okresie dorosłości i wzrasta wraz z wiekiem [4]. Co ciekawe, z badań wynika, że początek bólu kolana zwykle nie jest związany z żadnym urazem [5]. Mniej niż połowa występującego bólu kolana związana jest z urazem, a najczęściej występujące to uszkodzenia łąkotek lub urazy więzadeł (więzadła krzyżowego przedniego – ACL oraz więzadła przyśrodkowego – MCL [6]. Tak częste występowanie bólu w tej okolicy związane jest z dużymi obciążeniami jakie zostają przenoszone przez stawy kolanowe [7]. Ból występujący w wieku dziecięcym lub u młodych dorosłych, nieleczony może skutkować wystąpieniem choroby zwyrodnieniowej stawu w starszym wieku [8-9].

Analiza dostępnych materiałów

Grupa duńskich badaczy wyszukała 2334 artykuły naukowe dotyczące badań stawu kolanowego. Większość z nich wykluczono ze względu na to, że nie spełniały one kryteriów włączenia do badania. Po bardzo dokładnej analizie wszystkich dostępnych publikacji do ostatecznej oceny wybrano 15 badań. Badania, które poddano analizie zostały przeprowadzone na przestrzeni lat 1999-2017, a badani pochodzili z 7 różnych krajów na terenie Europy i Stanów Zjednoczonych.

Wybór metody leczenia

Sposób leczenia bólu kolana zawsze powinien być dobrany indywidualnie ze względu na stopień nasilenia bólu, miejsce jego występowania, przyczynę oraz historię choroby pacjenta. Według wytycznych leczenie pierwszego rzutu powinno obejmować edukację pacjenta i fizykoterapię w większości przypadków bólu kolana [10-12]. Najczęstszym urazem jaki był opisywany w przeglądanych doniesieniach naukowych jest uszkodzenie ACL. Wykazano, że u młodszych pacjentów, z punktu widzenia ekonomicznego, korzystniejsze jest wykonanie chirurgicznego zespolenia więzadła. Zastosowanie tylko i wyłącznie fizjoterapii może być, według przytaczanych publikacji, mniej opłacalne. Nie wyklucza to jednak faktu, że zarówno przed zabiegiem operacyjnym jak i po jego wykonaniu bardzo ważne jest prowadzenie kompleksowej rehabilitacji. W przypadku innych urazów i stanów chorobowych tj. uszkodzenia łąkotki czy chrząstki stawowej ciężko wyciągnąć jednoznaczny wniosek odnośnie sposobu leczenia, który jest bardziej ekonomiczny. Terapia w tych przypadkach zależy od zakresu uszkodzenia struktury stawowej.

Element czasu jako składowa całkowitej oceny sposobu leczenia

Istotnym ograniczeniem przeprowadzonej oceny jest krótki horyzont czasowy jaki zastosowano w analizowanych badaniach. Aby wyciągnąć szersze wnioski należałoby przeprowadzić dokładną analizę stanu pacjenta oraz kosztów terapii na przestrzeni wielu miesięcy, a także długo po zakończeniu leczenia, czego nie uwzględniono w dostępnych publikacjach. Większość prowadzonych badań jest bowiem krótkoterminowych.

Dostępne metody leczenia

Podział metod leczenia bólu stawu kolanowego może być bardzo obszerny. Dzieląc metody, po krótce, można wyodrębnić leczenie inwazyjne (operacyjne) oraz metody nieinwazyjne (leczenie farmakologiczne, fizjoterapia, fizykoterapia). Wybór metody leczenia zależy od indywidualnego stanu pacjenta, a także jego preferencji. Bardzo często metoda leczenia jest „leczeniem z wyboru” co oznacza, że na podstawie wad i zalet każdej z metod terapeutycznych pacjent w porozumieniu z lekarzem prowadzącym podejmuje decyzje o wdrożeniu odpowiedniej procedury terapeutycznej. Warto w tym wypadku wziąć pod uwagę zarówno krótkoterminowe korzyści jak i efekty długoterminowe. Bez względu na wybór metody leczenia, fizjoterapia powinna być składową terapii. Zarówno wtedy, kiedy stanowi podstawę leczenia i jest jego główną lub jedyną częścią, a także w sytuacji kiedy leczenie obejmuje interwencję chirurgiczną. W takim wypadku fizjoterapia powinna być prowadzona przed zabiegiem operacyjnym oraz natychmiast po jego wykonaniu. Inne, mniej inwazyjne, zabiegi ortopedyczne jakie zalecane są w przypadku uszkodzenia stawu kolanowego to iniekcje stawowe (kwas hialuronowy, PRP, I-PRF, płynna endoproteza stawu kolanowego). Metody te cieszą się coraz większą popularnością i udowodnioną skutecznością. W przypadku wykorzystania każdej z nich również należy zastosować jedno czasowo rehabilitację.

Ostateczna decyzja

Wybór najlepszej metody może być trudny. Warto więc posiłkować się dokładnymi informacjami przekazanymi przez lekarza prowadzącego. Kompletna diagnostyka lekarska, poparta wynikami badan obrazowych (USG, RTG, MRI – rezonans magnetyczny) z pewnością pomoże w wyborze najlepszej metody.

Piśmiennictwo:

Afzali T, Fangel MV, Vestergaard AS, Rathleff MS, Ehlers LH, Jensen MB: Cost-effectiveness of treatments for non-osteoarthritic knee pain conditions: A systematic review. 2018 Dec 19;13(12).
Calmbach WL, Hutchens M. Evaluation of Patients Presenting with Knee Pain: Part I. History, Physical Examination, Radiographs, and Laboratory Tests. Am Fam Physician. 2003;68:907–12.
Rathleff MS, Roos EM, Olesen JL, Rasmussen S. High prevalence of daily and multi-site pain—a cross-sectional population-based study among 3000 Danish adolescents. BMC Pediatr. 2013;13:191 10.1186/1471-2431-13-191.
Rathleff CR, Olesen JL, Roos EM, Rasmussen S, Rathleff MS. Half of 12-15-year-olds with knee pain still have pain after one year. Dan Med J. 2013;60(11):1–5.
Calmbach W., Hutchens M. Evaluation of Patients Presenting with Knee Pain: Part II. Differential Diagnosis. Am Fam Physician. 2003;68(5):907–12.
Gianotti SM, Marshall SW, Hume PA, Bunt L. Incidence of anterior cruciate ligament injury and other knee ligament injuries: A national population-based study. J Sci Med Sport. 2009;12(6):622–7. Jinks C, Jordan KP, Blagojevic M, Croft P. Predictors of onset and progression of knee pain in adults living in the community. A prospective study. Rheumatology. 2008;47(3):368–74.
Lohmander LS, Englund PM, Dahl LL. The Long-term Consequence of Anterior Cruciate Ligament and Meniscus Injuries Osteoarthritis. Am J Sports Med. 2007;35(10):1756–69.
Wilder F V., Hall BJ, Barrett JP, Lemrow NB. History of acute knee injury and osteoarthritis of the knee: A prospective epidemiological assessment. The Clearwater Osteoarthritis Study. Osteoarthr Cartil. 2002;10(8):611–6.
Hootman JM, Dick R, Agel J. Epidemiology of Coiiegiate Injuries for 15 Sports: Summary and Recommendations for Injury Prevention Initiatives. J Athl Train. 2007;42(2):311–9.
Management of Anterior Cruciate Ligament Injuries. AAOS Clinical Guidelines. Available from: http://www.orthoguidelines.org/guideline-detail?id=1251
New York Knee Injury Medical Treatment Guidelines. New York State Workers’ Compensation Board. 2014.